همه چیز درباره کوه تفتان

فتان نام یک آتشفشان نیمه فعال ایران است.[۲] دامنه تفتان جزو زیباترین مناطق سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود که دارای انواع میوه‌های سردسیری و آبشارهای زیبا، غارهای بزرگ و چشمه آب گرم است. این کوه در منطقهٔ جنوب شرقی ایران، در استان سیستان و بلوچستان، منطقه سرحد بلوچستان و شهرستان تفتان قرار گرفته است و با ارتفاع ۳٬۹۴۱ متر از سطح دریا[۱]یکی از بلندترین کوه‌های جنوب شرقی ایران محسوب می‌شود. این قله دارای دو شاخک است؛ یکی در شمال که مرتفع‌تر است و نرکوه نام دارد و دیگری شاخک جنوبی آن که کوتاه‌تر است و ماده کوه نامیده می‌شود. نزدیکترین شهر به تفتان نوک‌آباد است.

در جاده خاش به زاهدان (از خاش به سمت شمال)، پس از حدود ۲۰ کیلومتر تابلوی بزرگی مسیر دسترسی به قله تفتان را نشان می‌دهد. از زاهدان به سمت خاش حدود کیلومتر ۱۳۰ می‌توان به خروجی روستاهای تمندان و کوشه رسید. از سر جاده تا دو راهی که سمت راست آن تابلوی اردوگاه را نشان می‌دهد حدود ۲۰ کیلومتر، و از دو راهی تا اردوگاه ۸ کیلومتر راه پیش رو است.

ارتفاع اردوگاه دره گل از سطح دریا ۲٬۴۹۳ متر، ارتفاع پناهگاه صُبَح ۳٬۲۲۸ متر و ارتفاع قله تفتان ۳٬۹۴۱ متر است. از اردوگاه آموزش و پرورش دره گل تا پناهگاه تفتان دو مسیر شناخته شده برای صعود وجود دارد. در صورت انتخاب مسیر تنگه گلو نیاز به سه ساعت کوه‌پیمایی تا پناهگاه است که با وجود داشتن مسیر پیمایش کمتر، به دلیل وجود یک گلوگاه باریک و حادثه خیز مسیر استاندارد برای صعود محسوب نمی‌شود و بیشتر کوهنوردان محلی از این مسیر استفاده می‌کنند. مسیر دوم و اصلی معروف به شترراه است که مسیر استاندارد صعود کوهنوردان محسوب می‌شود، اما نسبت به مسیر تنگه گلو طولانی‌تر است. همچنین از پناهگاه تا قله تفتان نیز حدود ۳ تا ۴ ساعت زمان لازم برای صعود است.

به دلیل وزش بادهای سنگین و سرد در فصل زمستان عموماً صعود به این قله دشوار است به‌طوری‌که مسیر ۳ ساعته تا پناهگاه بیش از ۶ ساعت زمان نیاز دارد. کوهنوردان عموماً از یال غربی صعود می‌کنند که در آن پناهگاه مجهزی ساخته شده است.

قلهٔ آتشفشانی تفتان ماده‌کوه نام دارد که در فاصله ۳۸۰ کیلومتری خط مستقیم شمال دریای مکران واقع شده و فاصله مستقیم آن تا زاهدان ۱۰۰ کیلومتر است. ارتفاع قلهٔ نرکوه تفتان از سطح دریا ۴۰۵۰ متر عنوان شده و بلندی آن نسبت به زمین‌های اطراف ۲۴۵۰ متر است و مساحتی که مواد آتشفشانی از ابتدای فعالیت آن تاکنون فرا گرفته حدود ۱۳۰۰ کیلومترمربع است. آخرین فوران این آتشفشان در سالهای ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۰ بوده است. از سه دهانهٔ آتشفشانی این کوه همواره بخار گوگرد خارج می‌شود. در ورودی حفره‌های آتشفشانی تخته‌های گوگردی خالص به وفور دیده می‌شوند. با توجه به تغییر جهت دایمی باد در قله، احتمال استنشاق این گازها در اطراف حفره‌های گوگردی زیاد است.